SPOJRZENIA 2003 Nagroda Fundacji Kultury Deutsche Bank

14.11 – 09.12.2003 SPOJRZENIA 2003 Nagroda Fundacji Kultury Deutsche Bank

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

artyści: Paweł Althamer, Cezary Bodzianowski, Oskar Dawicki, Elżbieta Jabłońska, Paulina Ołowska, Monika Sosnowska, Julita Wójcik, Piotr Wyrzykowski
kurator: Maria Morzuch
współpraca ze strony Zachęty: Julia Leopold

Spojrzenia 2003 to pokaz ośmiu młodych artystów polskich nominowanych do nagrody ufundowanej przez Fundację Kultury Deutsche Banku. Jest to w Polsce pierwsza poważna nagroda w dziedzinie sztuk wizualnych (bez ograniczeń ze względu na technikę czy media), ufundowana przez sponsora i przyznawana w dwustopniowych eliminacjach przez grono krytyków, historyków sztuki i artystów. Intencją organizatorów: Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, Fundacji Kultury Deutche Bank oraz Deutsche Bank Polska jest by nagroda ta była przyznawana w cyklu dwuletnim i by przyczyniała się do promocji zarówno w kraju jak i za granicą najciekawszych aktualnych zjawisk w sztuce polskiej.

Do prezentacji konkursowej jury nominowało: Pawła Althamera, Cezarego Bodzianowskiego, Oskara Dawickiego, Elżbietę Jabłońską, Paulinę Ołowską, Monike Sosnowską, Julitę Wójcik i Piotra Wyrzykowskiego. Na wystawie przygotowanej przez Marię Morzuch artyści prezentują zarówno swe starsze dzieła jak i projekty przygotowane specjalnie na ten pokaz.

Paweł Althamer - prerformer, rzeźbiarz, twórca instalacji i filmów wideo znany m.in. z figuracyjnych rzeźb – autoportretów oraz akcji angażujących lokalną społeczność. Efektem jednej z nich - Bródno 2000 był wielki świetlny napis „2000” utworzony ze świateł z okien bródnowskiego mrówkowca. Althamera interesuje społeczny wymiar sztuki i jej związek z życiem przeciętnego człowieka. W tej ramach wystawy stworzył projekt Szatnia: zachętowskim szatniarzom „poprawił” warunki pracy. I tak na ich nieśmiałe życzenie w szatni zawisnął obraz Zachęta Edwarda Dwurnika, wstawiono im komputer z dostępem do internetu, dostarczono interesującą lekturę, przedłużono umowę o pracę. Tym samym szatniarze stali się nie tyle integralną częścią artystycznego projektu, ale sami zadecydowali o jego kształcie.

Cezary Bodzianowski znany jest z licznych, niekonwencjonalnych działań z pogranicza performance’u i happeningu. Działania te są zawsze niezwykle dyskretne i prawie w niezauważalny sposób ingerują w naszą codzienność. Stwarza sytuacje śmieszne w swej absurdalności, tak jak absurdalne wydaje się to, że artysta nie dba o rozgłos i promocję, swoich akcji właściwie nie zapowiada. Ich jedynymi świadkami i uczestnikami stają się przypadkowi przechodnie, a jedyną dokumentacją są zdjęcia lub amatorsko nakręcone filmy. Na wystawie Bodzianowski pokazuje filmową dokumentację jednego ze swoich najnowszych zdarzeń pt. Latający Holender- rejsu żaglówką po stawie w katowickim parku oraz cykl „obrazów” Atrament sympatyczny, który umieścił jednak nie na salach wystawowych, ale w biurach Zachęty. Nie są to właściwie obrazy, ale ich pięknie wykaligrafowane opisy typu: „Na ciemnym, prawie czarnym tle, esowatą linią pnie się ku górze giętka łodyga malwy. Drobne listki oplatają się niczym bluszcz wokół łodygi. Sam kwiat zwrócony wyraźnie w lewo równoważy całość kompozycji.”

Monika Sosnowska zajmuje się malarstwem i tworzeniem architektonicznych aranżacji, które często, przez operowanie złudzeniem optycznym, przekształcają przestrzeń w sposób powodujący zachwianie naszego wyczucia przestrzeni. Jej zaskakujące konstrukcje, zachęcające do interakcji w pewnym momencie zaczynają niepokoić jak np. zbyt szybko zacieśniający się korytarz na tegorocznym Biennale w Wenecji, sekwencja coraz to mniejszych, klaustrofobicznych pomieszczeń w jednej z najbardziej znanych prac artystki Mała Alicja. Pokazywana na wystawie praca Modele jest malowidłem ściennym. To zbiór abstrakcyjnych figur geometrycznych, które jednak układają się w trójwymiarowe obrazy przypominające budynki. Obrazy te stworzone są jedynie przez cień własny przy bardzo silnym oświetleniu.

Akcje Oskara Dawickiego, choć przewrotne i ironiczne, poruszają fundamentalne zagadnienie tożsamości we współczesnym społeczeństwie, zdeterminowanym przez kulturę masową. Maja one udowadniać istnienie artysty, który w tysiącach druków powiela swój miniaturowy autoportret (prezentowany na wystawie projekt Help!), zamawia kilkanaście własnych portretów, zleca firmie detektywistycznej śledzenie samego siebie, przeprowadza ankietę pytając „czy Oskar Dawicki istnieje?” . Odpowiedź nigdy nie jest jednoznaczna, tak jak i wizerunki Dawickiego stworzone przez otoczenie. I tak dwanaście portretów z pokazywanej Kolekcji zostało stworzonych przez różnych ulicznych rysowników w dwunastu miastach Europy. Te różnorodne wizerunki artysty można porównać z artystą „prawdziwym” pozującym na filmie dokumentującym akcję.

Elżbieta Jabłońska jest autorką instalacji i performance’ów. Jej twórczość to swoisty komentarz statusu i roli kobiet w Polsce. Najbardziej znana jest stworzona przez artystkę postać Supermatki, w którą Jabłońska wcieliła się na billboardach oraz na wystawie w Małym Salonie Zachęty w poprzednim roku. Wyszywany srebrnymi nićmi haft w pracy Pomaganie z wystawy Spojrzenia 2003 został wykonany przez bezrobotną kobietę specjalnie do tego celu zatrudnioną. Wyhaftowany tekst jest autentycznym ogłoszeniem o pracę. Umieszczono go na kubiku z sześćdziesięciu tysięcy profesjonalnie zniszczonych w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych banknotów o nominale 100 zł.

Piotr Wyrzykowski zajmuje się głównie mediami elektronicznymi. Tworzy filmy wideo i fotografie. Interesuje go cyfrowa rzeczywistość jako nowy rozległy obszar manipulacji. Jest członkiem grupy CUKT, która w czasie wyborów prezydenckich w 2000 stworzyła wirtualną kandydatkę na prezydenta RP Wiktorię Cukt. Ostatnio zainteresowania Wyrzykowskiego przeniosły się na rzeczywistość społeczną i polityczną współczesnej Ukrainy, gdzie obecnie mieszka. Defenders to seria wielkoformatowych, czarno-białych fotografii zestawionych z ich mniejszymi kolorowymi odpowiednikami. Do większych fotografii pozują żołnierze Armii Ukraińskiej wg wzoru z reklam ekskluzywnych perfum. Wyrzykowski zderza zachodnioeuropejski świat mediów z trochę prześmiewczym, ale i smutnym obrazem podążających za tymi wzorcami społeczeństw Europy wschodniej. Trzy filmy pokazywane na wystawie pochodzą z wciąż ewoluującego cyklu Z wideopamiętniaka Vj. Wyrzykowski realizuje ten cykl jako swój prywatny dziennik od 2001 roku. Film Mołdawia pokazuje płonący motocykl, w Sopocie artysta przypadkowo zarejestrował parę kochanków na plaży, w Kijowie różne scenki z wesołego życia kręgu swoich znajomych.
Paulina Ołowska mówi o swoim dystansie i fascynacji minionymi dekadami w sztuce posługując się zarówno obrazami jak i kadrami wideo. Na wystawie pokazuje film wideo Kompozycja przekątna III z harmonijnymi kadrami, w które wpisana jest intrygująca obecność dwóch kobiet oraz neon nawiązujący do podręcznikowych dzieł sztuki lat 60. Fascynacja Ołowskiej stylistyką wydawanego w Polsce w latach 60. legendarnego dziś pisma "Ty i ja" oraz ironiczne przesunięcie tamtej epoki w czas teraźniejszy tworzą jakby przecięcia historii sztuki z marginesami, czasu aktualnego z historycznym.

Julita Wójcik jest autorka performance’ów i akcji artystycznych, których tematem są zwyczajne, banalne zajęcia. Artystka burzy przeróżne stereotypy dotyczące charakteru i wystawiania dzieła sztuki. Szydełkuje, sprząta, uprawia ogródek, obiera ziemniaki – wszystko to pod szyldem artystycznego wydarzenia. W ramach wystawy Spojrzenia 2003 umieściła wełnianego wróbla na neo-klasycystycznej rzeźbie Gladiatora w hallu Zachęty, a na trawniku przed Zachęta karmnik dla ptaków, który jest makieta budynku Zachęty. Jej zaproszenie do Zachęty wysłane do przyjaciół mejlem opatrzone było hasłem „Dokarmiaj niebieskie ptaki”.

Wszyscy biorący udział w wystawie artyści należą jeszcze do młodego pokolenia, choć swój debiut maja już za sobą. Rolę „ojca chrzestnego” mógłby tu spełniać Paweł Althamer – nie tylko artysta najstarszy, ale i najbardziej „utytułowany”. Jego udział na Documenta w Kassel, Biennale Wenecji czy ostatnio prestiżowa nagroda Vincenta w wysokości 50.000 Euro – to tylko niektóre z osiągnięć. Wychowanek prof. Grzegorza Kowalskiego (studiował m.in. z Arturem Żmiujewskim i Katarzyna Kozyrą – głównymi przedstawicielami nurtu sztuki ciała w Polsce) „znacznie wcześniej niż pozostali – według słów kurator Marii Morzach - rozpoczął eksperymenty z ukrytym wymiarem rzeczywistości i osiągnął ten rodzaj doświadczenia artystycznego, który stał się obiegową strategią najnowszej generacji artystów”, do której należą pozostali uczestnicy „Spojrzeń 2003”. Choć pokaz jest prezentacją ośmiu indywidualności, wybranych przez krytyków i kuratorów sztuki najnowszej, to wystawa przygotowana na podstawie tego wyboru przez Marię Morzuch może stanowić celną diagnozę najnowszej sztuki polskiej.

 

Prace na wystawie

  • Zdjęcie pracy Bez tytułu
    Bez tytułuPaulina Ołowska2002
  • Zdjęcie pracy Kolekcja
    KolekcjaOskar Dawicki2003
  • Zdjęcie pracy Latający Holender
    Latający HolenderCezary Bodzianowski2003
  • Zdjęcie pracy Obrońcy
    ObrońcyPiotr Wyrzykowski2001
  • Zdjęcie pracy Pomaganie
    PomaganieElżbieta Jabłońska2003
  • Zdjęcie pracy Modele
    ModeleMonika Sosnowska2003
  • Zdjęcie pracy Szatnia
    SzatniaPaweł Althamer2003
  • Zdjęcie pracy Karmnik
    KarmnikJulita Wójcik2003

Prace artystów w kolekcji Zachęty

  • Zdjęcie pracy Obieranie ziemniaków
    Obieranie ziemniakówJulita Wójcik2001
  • Zdjęcie pracy Sielanka
    SielankaJulita Wójcik2004
  • Zdjęcie pracy Falowiec
    FalowiecJulita Wójcik2005
  • Instalacja z tworzywa sztucznego, słomy i metalu. Jest to użytkowy karmnik dla ptaków w formie miniatury budynku Zachęty. Budynek jest biały, ma wiernie odtworzone detale, takie jak schody, kolumny, rzeźby na fasadzie czy zarys układu cegieł. Po bokach okn
    Dokarmiaj niebieskie ptakiJulita Wójcik2003
  • Zdjęcie pracy Sieć punktów Dokarmiaj niebieskie ptaki
    Sieć punktów Dokarmiaj niebieskie ptakiJulita Wójcik2004
  • Zdjęcie pracy Falowiec
    FalowiecJulita Wójcik2005
  • Zdjęcie pracy Film
    FilmPaweł Althamer2005
  • Zdjęcie pracy Pelago i Luka
    Pelago i LukaPaweł Althamer2003
  • Zdjęcie pracy Łódź i skafander
    Łódź i skafanderPaweł Althamer1991
  • Zdjęcie pracy Instrukcja obsługi
    Instrukcja obsługiPaweł Althamer1991
  • Zdjęcie pracy Chór w moskiewskim metrze
    Chór w moskiewskim metrzePaweł Althamer2004
  • Zdjęcie pracy Atrament sympatyczny
    Atrament sympatycznyCezary Bodzianowski2003
  • Zdjęcie pracy Giro d'Italia
    Giro d'ItaliaCezary Bodzianowski2007
  • Zdjęcie pracy Łzy szczęścia
    Łzy szczęściaOskar Dawicki2014
  • Zdjęcie pracy Nowe Życie
    Nowe ŻycieElżbieta Jabłońska2016
  • Zdjęcie pracy Kurtyna dla Jadwigi Maziarskiej. Z wystawy Lalki: teatr, film i polityka
    Kurtyna dla Jadwigi Maziarskiej. Z wystawy Lalki: teatr, film i politykaPaulina Ołowska2019
  • Zdjęcie pracy Goldfinger
    GoldfingerPaulina Ołowska2017
  • Zdjęcie pracy Fantastyka użytkowa, Ściana inspiracji
    Fantastyka użytkowa, Ściana inspiracjiPaulina Ołowska2010
  • Zdjęcie pracy Le Shoe
    Le ShoePaulina Ołowska2005
  • Zdjęcie pracy T
    TMonika Sosnowska2017

Werdykt Jury

Elżbieta Jabłońska
została uznana najbardziej interesującą artystą młodej polskiej sceny artystycznej ostatnich dwóch lat

Jury w składzie: dr Marek Krajewski, Robert Rumas, Jarosław Suchan, Dr. Bettina Wolter, Hanna Wróblewska postanowiło przyznać główną nagrodę Elżbiecie Jabłońskiej za społeczne zaangażowanie i wrażliwość, za udzielanie w swojej sztuce głosu wykluczonym i marginalizowanym. Elżbieta Jabłońska od kilku lat konsekwentnie służy widzom, dostarczając im nie tylko pretekstów do refleksji, ale również doświadczeń i wrażeń zmysłowych. Jej prace, pomimo że poruszają centralne dla naszej tożsamości i często bolesne kwestie, zawarte są w formie, która zakłada dialog z odbiorcą, pozwala na rozmowę i porozumienie. Chociaż mówi ona przede wszystkim o tym, co lokalne, to język, którym się posługuje, jest uniwersalny. Przyznajemy tę nagrodę również za konsekwentne kroczenie swoją własną artystyczną drogą, za umykanie, w imię dialogu, porządkującym świat klasyfikacjom. Mamy nadzieję, że dzięki tej nagrodzie sztuka Elżbiety Jabłońskiej znajdzie należne jej uznanie, także poza lokalnym kontekstem.

Hanna Wróblewska - Przewodnicząca Jury

Pierwsza Nagroda
Elżbieta Jabłońska

autorka instalacji, fotografii, działań performatywnych i akcji artystycznych. Studiowała na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (1990–1995). Od 1996 pracuje w Zakładzie Rysunku tej uczelni. W jej dorobku znajdują się działania oparte na współpracy z instytucjami kultury i publicznością, projekty aktywizujące różne środowiska oraz próby kuratorskie. Była zwyciężczynią pierwszej edycji konkursu Spojrzenia 2003 — Nagroda Fundacji Deutsche Bank. Praca artystki w kolekcji Zachęty.

Nagroda Publiczności
Oskar Dawicki

Jeden z najaktywniejszych polskich performerów. Jego akcje, choć przewrotne i ironiczne, poruszają fundamentalne zagadnienie tożsamości we współczesnym społeczeństwie, zdeterminowanym przez kulturę masową. Mają one udowadniać istnienie artysty, który w tysiącach druków powiela swój miniaturowy autoportret (prezentowany na wystawie projekt Help!), zamawia kilkanaście własnych portretów, zleca firmie detektywistycznej śledzenie samego siebie, przeprowadza ankietę z pytaniem „Czy Oskar Dawicki istnieje?”. Odpowiedź nigdy nie jest jednoznaczna, tak jak i wizerunki Dawickiego stworzone przez otoczenie. I tak dwanaście portretów z pokazywanej Kolekcji zostało wykonanych przez ulicznych rysowników w dwunastu miastach Europy. Te różnorodne wizerunki artysty można porównać z artystą „prawdziwym”, widocznym na filmie dokumentującym akcję.

Nominowani
Paweł Althamer

Performer, rzeźbiarz, twórca instalacji i filmów wideo, znany m.in. ze swoich figuratywnych rzeźb – autoportretów oraz akcji angażujących lokalną społeczność. Efektem jednej z nich - Bródno 2000 był wielki świetlny napis „2000” utworzony ze świateł zapalonych w oknach bródnowskiego mrówkowca. Althamera interesuje społeczny wymiar sztuki i jej związek z życiem przeciętnego człowieka. W ramach tej wystawy stworzył projekt Szatnia. Zachętowskim szatniarzom „polepszył” warunki pracy. Na ich nieśmiałe życzenie w szatni zawisnął obraz Zachęta Edwarda Dwurnika, wstawiono tam komputer z dostępem do Internetu, szatniarzom dostarczono interesującą lekturę, przedłużono im umowę o pracę. W ten sposób stali się oni nie tyle integralną częścią artystycznego projektu, co sami zadecydowali o jego kształcie.

Cezary Bodzianowski

Znany jest z licznych, niekonwencjonalnych działań z pogranicza performensu i happeningu. Działania te są zawsze niezwykle dyskretne i niemal w niezauważalny sposób ingerują w naszą codzienność. Bodzianowski stwarza sytuacje śmieszne w swej absurdalności, tak jak absurdalne wydaje się to, że nie dba on o rozgłos i promocję, a swoich akcji właściwie nie zapowiada. Ich jedynymi świadkami i uczestnikami stają się przypadkowi przechodnie, a jedyną dokumentacją są zdjęcia lub amatorskie filmy. Na wystawie Bodzianowski pokazuje filmową dokumentację jednego ze swoich najnowszych zdarzeń pt. Latający Holender - rejsu żaglówką po stawie w katowickim parku oraz cykl „obrazów” Atrament sympatyczny, które umieścił nie w salach wystawowych, ale w pokojach biurowych Zachęty. Nie są to właściwie obrazy, ale ich pięknie wykaligrafowane opisy, np.: „Na ciemnym, prawie czarnym tle, esowatą linią pnie się ku górze giętka łodyga malwy. Drobne listki oplatają się niczym bluszcz wokół łodygi. Sam kwiat zwrócony wyraźnie w lewo równoważy całość kompozycji.”

Paulina Ołowska

Mówi o swoim dystansie i fascynacji minionymi dekadami w sztuce, posługując się zarówno obrazami jak i kadrami wideo. Na wystawie pokazuje film wideo Kompozycja przekątna III z harmonijnymi kadrami, w które wpisana jest intrygująca obecność dwóch kobiet oraz neon nawiązujący do podręcznikowych dzieł sztuki lat 60. Fascynacja Ołowskiej stylistyką wydawanego w Polsce w latach 60. legendarnego dziś pisma "Ty i ja" oraz ironiczne przeniesienie tamtej epoki w czas teraźniejszy tworzą jakby przecięcia historii sztuki z jej marginesami, czasu aktualnego z historycznym.

 

Monika Sosnowska

urodziła się w 1972 w Rykach, mieszka i pracuje w Warszawie. W latach 1992–1993 studiowała w Schola Posnaniensis Wyższej Szkole Sztuki Stosowanej, w latach 1993–1998 na Wydziale Malarstwa poznańskiej ASP oraz w Rijksakademie van Beeldende Kunsten w Amsterdamie (studia podyplomowe, 1999–2000). W 2003 roku otrzymała prestiżową nagrodą Baloise Art Prize oraz Paszport Polityki w dziedzinie sztuk wizualnych. Jest laureatką stypendium Fundacji Scheringa (2004) w Künstlerhaus Bethanien w Berlinie. W roku 2007 reprezentowała Polskę na 52 Biennale Sztuki w Wenecji.

Julita Wójcik

Autorka performensów i akcji artystycznych, których tematem są zwyczajne, banalne zajęcia. Artystka burzy różne stereotypy dotyczące charakteru i sposobów wystawiania dzieł sztuki. Szydełkuje, sprząta, uprawia ogródek, obiera ziemniaki – wszystko to pod szyldem artystycznego wydarzenia. W ramach wystawy „Spojrzenia 2003” umieściła wełnianego wróbla na neoklasycystycznej rzeźbie Gladiatora w holu Zachęty, a na trawniku przed Zachętą karmnik dla ptaków, który jest makietą budynku galerii. Jej zaproszenie do Zachęty wysłane do przyjaciół pocztą elektroniczną opatrzone było hasłem „Dokarmiaj niebieskie ptaki”.

Piotr Wyrzykowski

Zajmuje się głównie mediami elektronicznymi. Tworzy filmy wideo i fotografie. Interesuje go cyfrowa rzeczywistość jako nowy, rozległy obszar manipulacji. Jest członkiem grupy CUKT, która w czasie wyborów prezydenckich w 2000 stworzyła wirtualną kandydatkę na prezydenta Wiktorię CUKT. Ostatnio zainteresowania Wyrzykowskiego przeniosły się w stronę rzeczywistości społecznej i politycznej współczesnej Ukrainy, gdzie artysta obecnie mieszka. Obrońcy to seria wielkoformatowych fotografii zestawionych z ich mniejszymi odpowiednikami. Do większych fotografii pozują żołnierze Armii Ukraińskiej wg wzoru zaczerpniętego z reklam ekskluzywnych perfum. Wyrzykowski zderza zachodnioeuropejski świat mediów z trochę prześmiewczym, ale i smutnym obrazem podążających za zachodnimi wzorcami społeczeństw Europy Wschodniej.

 

Powiązane materiały
  • Grafika obiektu: SPOJRZENIA 2003 – Nagroda Fundacji Kultury Deutsche Bank
    mediateka / plakaty
    SPOJRZENIA 2003 – Nagroda Fundacji Kultury Deutsche Bank

Informacje

SPOJRZENIA 2003
Nagroda Fundacji Kultury Deutsche Bank
14.11 – 09.12.2003

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
Zobacz na mapie

Godziny otwarcia:
wtorek – niedziela godz. 12–20
czwartek – wstęp wolny    
kasa biletowa czynna do godziny 19.30